خبرگزاري ميراث فرهنگي_ كتاب_ محسن جعفري مذهب_ اين پرسش گاه مطرح مي شود که آيا معرفي شدن سند و نسخة خطي بر قيمت آن خواهد افزود؟ يا از قيمت آن خواهد کاست؟ يعني اگر کسي سندي يا نسخه اي خطي داشته باشد و آن را براي استفاده در اختيار ديگران قرار دهد، آيا هنگام فروش از ارزش آن کاسته خواهد شد يا بر آن افزوده خواهد گشت؟

ترديدي نيست که سند و نسخة خطي منتشر نشده ارزش خاص خود را دارد و نسخة ارزشمند منتشر شده تنها براي مجموعه داران و کلکسيونرها ارزش دارد. در واقع هر سند و نسخة خطي دو ارزش دارد:

ارزش نسخه شناختي و مادي: که بخاطر جنس و قدمت و نفاست آن بر آن عارض مي شود. و

ارزش کتاب شناختي و معنوي: که بخاطر مطالب موجود در کتاب بر آن افزوده مي شود.

پس زماني که سند و نسخه اي منتشر مي شود، ارزش کتابشناختي آن کاهش مي يابد زيرا پژوهشگران نيازي به دسترسي بدان را ندارند. زيرا نسخه هاي چاپي آن را در دست دارند. گمان مي رود که نسخة عکسي و فاکسيميله و افست نيز همان خاصيت را داشته باشد؛ مگر آنکه که کتاب خوب تصحيح نشده يا در زمان چاپ عکسي و امثال آن خوب عکسبرداري نشده باشد لذا پژوهشگر از مراجعه به اصل کتاب بي نياز نباشد.

اما معرفي سند و نسخه و عدم تخلية بار اطلاعاتي آن، همچنان ارزش آن را نگه مي دارد. بديهي است در معرفي سند و نسخه، بايد مقدار مهمي از آگاهيهاي کليدي آن منتشر شود. مثلأ نمي توان سند و نسخة خطي را اينگونه معرفي کرد که: "متني مهم از سده هاي پيشين". ممکن است که بتوان مشخصات فيزيکي اثر را نداد، اما نمي توان آنگونه مبهم هم نوشت. برخي آگاهي هاي کتابشناسي اثر حتمأ لازم است. مثلأ "متني پزشکي از سدة ششم، نوشتة فلاني که هنوز در هيچ فهرستي شناسانده نشده است". طبيعي است که معرفي سادة متني بصورت "متني پزشکي از سدة دهم، نوشتة فلان دانشمند شناخته شده که نسخه هاي فراواني از آن در فهرستها شناسانده شده است"، هيچ بر ارزش اثر نخواهد افزود و بلکه از آن خواهد کاست.

گاه معرفي اثر توسط نويسندة آگاه يا مشهور (که ضمنأ بمنزلة تأئيد اصالت اثر هم خواهد شد) بر ارزش آن فراوان خواهد افزود. حتي سراغ داريم که برخي نسخه هاي خطي جعلي و يا مورد ترديد، بخاطر معرفي آن بدست افراد شناخته شده، در کتابخانه ها و موزه هاي بزرگ جهان جاي گرفته است. نسخة معروف کاپوسنامة فراي و نقد جدي استاد مجتبي مينوي هنوز در خاطر هست. همانگونه که گاه نقد و بررسي کتاب هاي منتشره سفارشي است و نويسنده کسي را اجير مي کند يا در رودربايستي قرار مي دهد تا کتاب او را معرفي و احتمالأ مورد تعريف و تمجيد قرار دهد، ممکن هم هست که صاحب سند يا نسخه اي آن را در اختيار پژوهشگر يا فهرست نويسي شناخته شده قرار دهد تا ضمن مديون کردن او، آن اثر (شايد) نه چندان موثق را از زبان او معرفي و به آن اعتبار ببخشد.

اين يادداشت از آن رو نوشته شد که مجموعه داران ما در صورتي که قصد انتقال و فروش آثار خود به مجموعه هاي عمومي را ندارند، دست کم خود آن را معرفي و منتشر کنند تا به جامعة علمي سود بيشتري برسانند؛ البته حق هم دارند که نشاني آثار را دست آقا دزده ندهند. اين نيز قابل پيگيري است و در يادداشتي ديگر بدان پرداخته خواهد شد.