ترنج - كتابخانة ملي در دائره المعارف كتابداري

در تاريخ 20 خرداد امسال يادداشت زير را بر وبلاگ انجمن كتابداري ايران <a href="http://ilisa.blogfa.com/">http://ilisa.blogfa.com</a> قرار دادم : <div class="title"><a href="post-134.aspx">كتابخانة ملي در دائره المعارف كتابداري</a></div><div class="postbody">جلد دوم دائره المعارف كتابداري و اطلاع رساني به همت سازمان اسناد و كتابخانة ملي ايران منتشر شد . يكي از استاندارد هاي سنجش علمي بودن يك دائره المعارف ، ديدن مقالات مرتبط با خود دائره المعارف و ناشر دائره المعارف است . دائره المعارفي كه دربارة خود و ناشر خود دقت كافي بخرج دهد مي تواند دربارة ديگران نيز بنويسد .در اين نوشته تنها به بررسي مدخلهاي كتابخانة ملي، كتابخانه هاي ملي بزرگ جهان، كتابخانه هاي مشهور به ملي ، كتابخانة ملي ايران، در دائره المعارف كتابداري ميپردازم:ويراستار در پيشگفتار از حذف و ادغام بسياري مدخلها يادكرده است. از آنجا كه از نظر ويراستار جلد دوم ، جلد نخست بيشتر به فرهنگ اصطلاحات شباهت داشت، لذا :"از شمار مدخل هايي كه براي اين بخش پيش بيني شده بود كاسته شده از شباهت اين دائره المعارف به فرهنگ اصطلاحات كم شود . " ص هفتاز جملة حذف مدخلها ، حذف 176 مدخل كتابخانه هاي ملي است كه در ذيل نامشان آورده شده بجز :" ايران و ده ، دوازده كشور ..." ص هفتاگر از عبارت عوامانة "ده ، دوازده كشور" بگذريم، مي بينيم كه غير از ايران، تنها 10 كشور (آلمان، اسپانيا، استراليا، تركمنستان، تركيه، چين، روسيه، عراق، فرانسه، كانادا) نام برده شده اند. حتمأ آن دو كتابخانة ديگر هم كتابخانة ملي پزشكي و كتابخانة ملي كشاورزي ايالات متحده است كه تنها نامشان ملي است اما تحت نظر موسسة ملي بهداشت و وزارت كشاورزي آن كشور اند و در واقع ملي نيستند. كتابخانة ملي ايالات متحده هم كه زير نام كتابخانة كنگره آمده است. در مدخل كتابخانه هاي ملي بيشتر دربارة تاريخچة تأسيس كتابخانه هاي ملي آمده است، تا فلسفة‌ وجودي آنها. در تعداد كتابخانه هاي ملي آمده است:" هيچ كس نمي تواند بگويد چه تعداد كتابخانة ملي در دنيا وجود دارد ، زيرا اين تعداد به تعريف شخص از كتابخانة ملي بستگي دارد ... "در يكي از يادداشتهاي پيشين همين وبلاگ خوانديد كه يكي از معاونان كتابخانة ملي اعتقاد داشت (و احتمالأ هنوز هم دارد) كه هر كشوري تنها يك كتابخانة ملي دارد. معلوم نيست طبق چه معياري هر كشوري تنها يك كتابخانة ملي دارد. اگر اين درست باشد در همين دائره المعارف كشور ايالات متحده 3 كتابخانة ملي دارد : كتابخانة ملي رسمي (كتابخانة كنگره) و كتابخانه هاي ملي پزشكي و كشاورزي. پس چگونه مي توان به كتابخانه هايي كه در كشور خودمان نام ملي را يدك مي كشند ايراد گرفت كه هر كشوري تنها يك كتابخانة‌ ملي دارد؟ يعني نام خود را اصلاح كنيد. شما كه هنوز دليل علمي و قابل قبولي ارائه نداده ايد. سرآخر اينكه در اين مدخل هيچ تعريف مقبول همگاني نمي يابيم. در اين مدخل هم مي بينيم كه يكي دو كتابخانه در ساختارشان بازنگري كرده اند.معلوم نيست چرا از كتابخانه هاي ملي بزرگ جهان تنها كتابخانه هاي ملي آلمان، اسپانيا، استراليا، چين، روسيه، فرانسه، كانادا آمده است؟ جاي كتابخانة‌ بريتانيا كجاست؟ آيا ارزشي كمتر از ديگران دارد و مثلأ با كتابخانة ملي سورينام يا مقدونيه يا ... قابل برابري است؟ جالب است كه در نماية پاياني كتابخانة ملي انگليس (اگر كسي نگويد كه انگلستان درست است) به كتابخانة ملي بريتانيا ارجاع داده شده كه البته موجود نيست و تحت عنوان كتابخانة بريتانيا منتشر شده است. كشور چين با سابقة چند هزار ساله و جمعيت ميلياردي ، بيش از 4 ميليون اثر فرهنگي ، افتخار اختراع كاغذ و چاپ، تنها 2 صفحه را بخود اختصاص داده و كمتر از كاستاريكا در آمريكاي لاتين و كامرون در قلب آفريقاي سياه با 5/2 صفحه. معلوم نيست چرا از همسايگان ايران تنها عراق، تركيه و تركمنستان آمده است؟ آيا كتابخانة ملي تركمنستان از كتابخانة ملي افغانستان يا پاكستان يا جمهوري آذربايجان مهمتر است؟ اين همسايگان چگونه انتخاب شده اند؟ چرا نام كتابخانة مهم ماتناداران (كتابخانة ملي ارمنستان) كه پر از اسناد و كتب فارسي است در نظر گرفته نشده ، يا كتابخانه هاي بخارا و سمرقند و تاشكند و تفليس كه براي ما ايرانيان اهميت فراوان دارد؟ البته نويسندة اين يادداشت پاسخ بسياري از اين پرسشها را مي داند يا گمان مي كند كه مي داند. اگر نام كتابخانه هاي ملي پارس، تبريز، رشت آمده چرا نام كتابخانه و موزة ملي ملك نيامده است ؟ نه اينجا و نه در موزة ملك، كتابخانة ملك . جالب آنكه در انتهاي مقالة‌ كتابخانة آستان قدس رضوي ، كتابخانة ملي ملك با علامت ستاره(*) مشخص شده كه معني آن وجود مدخل كتابخانة ملك است كه البته پيدا نيست. اما مدخل كتابخانة ملي ايران، كه سعي نمي كنم دربارة آن زياد بنويسم. با آنكه در آغاز مقاله آمده كه نام كامل و رسمي اين كتابخانه "سازمان اسناد و كتابخانة ملي جمهوري اسلامي ايران" است، اما معلوم نيست چرا چنين مدخلي وجود ندارد. نويسندة مقاله گمان دارد كه كتابخانة ملي ايران پس از انقلاب اسلامي جزو و زير نظر رياست جمهوري ايران و رئيس آن مشاور رئيس جمهور بوده كه البته نادرست است. بد نمي بينم خاطره اي برايتان بنويسم:"زماني كه در دورة ليسانس تاريخ در دانشگاه تهران درس مي خواندم، دوستي داشتم كه گزارشي تهيه كرده و در كلاس ارائه نمود. از منابع او در پايان گزارشش، كتاب تاريخچة كتابخانة ملي ايران نوشتة دو نفر يعني محمدِ تقي پور ، و احمدِ جكتاجي بود. كلاس كه تمام شد به دوستم گفتم كه آن كتاب تنها يك نويسنده دارد يعني محمدتقي پور احمدِ جكتاجي. خدا آقاي پور احمد را در رشت بسلامت داراد" ربط خاطرة من به مدخل كتابخانة ملي آن است كه نخستين منبع اين مقاله را اينگونه مي بينم :" جكتاجي، احمد. تاريخچة كتابخانة ملي ايران ... "جالب آنكه همين آقاي پوراحمد جكتاجي، مدخل كتابخانة ملي رشت را در همين دائره المعارف نوشته است. تو خود حديث مفصل بخوان ازين مجمل.</div>*********************************10 روز بعد، سرويراستار آن دائره المعارف يادداشت زير را بر همان وبلاگ قرار داد :<div class="title"><a href="post-145.aspx">در مورد یادداشت انتقادی آقای جعفری مذهب در دائره المعارف کتابداری و اطلاع رسانی (داکا</a> </div><div class="title"></div><div class="title" align="right">همکار گرامی آقای جعفری مذهب</div> ضمن تشکر از اظهار نظر صریح شما در مورد داكا، به عنوان ویراستار انتقادات شما را با علاقه و دقت در کمیته ویراستاری داکا مطرح و دنبال خواهم کرد. در عین حال مایلم نظر جنابعالی و علاقه مندان را به توضیحات خود جلب کنم:<p class="MsoNormal" dir="rtl" style="TEXT-JUSTIFY: kashida; MARGIN: 0cm 48.75pt 0pt 0cm; TEXT-INDENT: -18pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; TEXT-KASHIDA: 0%; tab-stops: 25.3pt list 48.75pt; mso-list: l0 level1 lfo1">1. داكا به جز کتابخانه ملی ایران ، "کتابخانه و آرشیو ملی مصر" ، " کتابخانه بریتانیا" و " کتابخانه کنکره" را هم دارد.<p class="MsoNormal" dir="rtl" style="TEXT-JUSTIFY: kashida; MARGIN: 0cm 48.75pt 0pt 0cm; TEXT-INDENT: -18pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; TEXT-KASHIDA: 0%; tab-stops: 25.3pt list 48.75pt; mso-list: l0 level1 lfo1">2. مقاله " کتابخانه های ملی" ترجمه است. ما نمی توانسته ایم در آن تغییر اعمال کنیم. <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="TEXT-JUSTIFY: kashida; MARGIN: 0cm 48.75pt 0pt 0cm; TEXT-INDENT: -18pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; TEXT-KASHIDA: 0%; tab-stops: 25.3pt list 48.75pt; mso-list: l0 level1 lfo1">3. در مورد شکل نام کتابخانه بريتانيا در نمایه حق با شما است. نباید کتابخانه ملی بریتانیا می آمد. از شما و خوانندگان پوزش می خواهیم. <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="TEXT-JUSTIFY: kashida; MARGIN: 0cm 48.75pt 0pt 0cm; TEXT-INDENT: -18pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; TEXT-KASHIDA: 0%; tab-stops: 25.3pt list 48.75pt; mso-list: l0 level1 lfo1">4. در داكا مقاله "کتابخانه و موزه ملی ملک" را داریم ( متوجه ايراد شما به این قسمت نشدم)<p class="MsoNormal" dir="rtl" style="TEXT-JUSTIFY: kashida; MARGIN: 0cm 48.75pt 0pt 0cm; TEXT-INDENT: -18pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; TEXT-KASHIDA: 0%; tab-stops: 25.3pt list 48.75pt; mso-list: l0 level1 lfo1">5. داكا براي همه كتابخانه ها نويسنده مقاله نداشته است. خوشحال مي شويم شما و ديگران موارد كمبود را مطرح سازند و مقاله اش را تهيه كنند تا به نام خودشان چاپ شود و اجرت آن را هم بگيرند.<p class="MsoNormal" dir="rtl" style="TEXT-JUSTIFY: kashida; MARGIN: 0cm 48.75pt 0pt 0cm; TEXT-INDENT: -18pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; TEXT-KASHIDA: 0%; tab-stops: 25.3pt list 48.75pt; mso-list: l0 level1 lfo1">6. اكثر مقالات كشورها و كتابخانه هاي ملي آنها ترجمه اي هستند. ما نويسنده براي آنها نداريم. كم و كيف آنها همان است كه در اصل بوده. .از شما و ديگران دعوت مي كنيم اگر علاقه داريد و مي توانيد مقاله بنويسيد تا به جاي آن ها بگذاريم<p class="MsoNormal" dir="rtl" style="TEXT-JUSTIFY: kashida; MARGIN: 0cm 48.75pt 0pt 0cm; TEXT-INDENT: -18pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; TEXT-KASHIDA: 0%; tab-stops: 25.3pt list 48.75pt; mso-list: l0 level1 lfo1">7. در مورد علت وصف "ملي" در مقابل نام كتابخانه هاي عمومي در ايران نيز به توضيحات مقاله كتابخانه ملي مراجعه كنيد. اجمالا به اطلاعتان می رسانم که وصف "ملی" یا "ملتی"در ایران در دهه های پیش به معنای "غیر دولتی" بوده است و به معنای "کشوری" نیست. کتابخانه های ملی کشاورزی و پزشکی آمریکا کشوری هستند.<p class="MsoNormal" dir="rtl" style="TEXT-JUSTIFY: kashida; MARGIN: 0cm 48.75pt 0pt 0cm; TEXT-INDENT: -18pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; TEXT-KASHIDA: 0%; tab-stops: 25.3pt list 48.75pt; mso-list: l0 level1 lfo1">8. مقاله سازمان اسناد ملی ایران هم در داکا وجود دارد . به علت آنکه هر یک از این دو سازمان پیشینه مستقل و کارکرد مختلف داشتند ما لازم دیدیم آنها را جداگانه معرفی کنیم. با این وجود در انتهای مقاله " سازمان اسناد ملی ایران"، بخشی تحت عنوان " سازمان اسناد و کتابخانه ملی ..." آمده است. <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="TEXT-JUSTIFY: kashida; MARGIN: 0cm 48.75pt 0pt 0cm; TEXT-INDENT: -18pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; TEXT-KASHIDA: 0%; tab-stops: 25.3pt list 48.75pt; mso-list: l0 level1 lfo1">9. در مورد اسم نه چندان معمول آقاي محمدتقي پور احمدِ جكتاجي حق با شماست. از ايشان و شما عذر خواهي مي كنيم.<p class="MsoNormal" dir="rtl" style="TEXT-JUSTIFY: kashida; MARGIN: 0cm 48.75pt 0pt 0cm; TEXT-INDENT: -18pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; TEXT-KASHIDA: 0%; tab-stops: 25.3pt list 48.75pt; mso-list: l0 level1 lfo1"> ضمناً "تركيب ده دوازده تا" هر چير باشد عاميانه نيست. شما هم می توانید بدون نگرانی آن را زمانی كه از مقدار دقيق چيزي كه از ده تا كمتر و از 12 تا بيشتر نيست، استفاده كنيد. من گمان قوي دارم كه زباندان و اديب تر از من و شما هم آن را به كار گرفته و مي گيرند . فقط ميان مايگان اداری و دانشگاهی از به كار بردن زبان بي ادعا واهمه دارند. يقين دارم شما جزو آنها نيستيد. *********************************اين يادداشت تنها براي ثبت در تاريخ كتابداري آمد.

سه شنبه ۵ تير ۱۳۸۶ ساعت ۱۶:۳۶